Конститутсия ва рушди маориф дар Тоҷикистон

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 6-уми ноябри соли 1994 қабул шудааст, асоси ҳуқуқии низоми давлатӣ ва иҷтимоии кишвар буда, барои рушди соҳаҳои муҳим, аз ҷумла, маориф нақши асосӣ мебозад.

1. Кафолати ҳуқуқ ба таҳсил.

Мувофиқи моддаи 41-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар як шаҳрванд ҳуқуқ ба таҳсил дорад ва таҳсили умумии миёна ҳатмӣ ва ройгон эълон шудааст. Ин меъёр асоси ҳуқуқии дастрасии баробар ба таҳсилот мебошад.

2. Таҳкими таҳсилоти ройгон ва дастрас.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон давлатро вазифадор менамояд, ки барои ҳамаи шаҳрвандон шароити мусоид барои таҳсил, аз ҷумла, дастгирии иҷтимоии хонандагону донишҷӯёнро таъмин намояд. Ин заминагузори барномаҳои давлатӣ дар соҳаи маориф гардидааст.

3. Рушди илм ва забон.

Моддаҳои марбут ба рушди забони давлатӣ ва илм имконият фароҳам оварданд, ки соҳаи маориф рӯ ба милликунонии таълим ва инкишофи илмҳои ватанӣ орад. - Ин раванд барои таълифи китобҳои дарсӣ, устувории барномаҳои таълимӣ ва омодасозии мутахассисони миллӣ мусоидат кардааст.

4. Пояи сиёсати миллии маориф.

Бо такя ба меъёрҳои Конститутсия, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи маориф», Барномаҳои миллии таҳсилот, Стратегияи миллии рушд ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул гардидаанд, ки самти фаъолияти системаи маорифро муайян мекунанд.

Хулоса, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун санади асосии ҳуқуқӣ, заминаи устувор барои рушди соҳаи маориф, таъмини дастрасӣ ба таҳсил, таҳкими ҳуқуқи ҳар шахс ба дониш ва фароҳамсозии шароити баробар барои таълим ва тарбия мебошад.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин, ба мақомоти давлатӣ ваколат медиҳад, ки дар соҳаи маориф сиёсатгузорӣ намуда, барои татбиқи он шароит муҳайё созанд. Дар асоси моддаи 64-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи салоҳияти худ барои таҳия ва амалисозии барномаҳои давлатӣ оид ба рушди маориф, таъмини сифати таҳсилот, муҳайё намудани шароити моддӣ-техникӣ дар муассисаҳои таълимӣ ва ғайра тадбирҳо меандешад.

Конститутсия, ҳамчунин, ба рушди таҳсилоти касбӣ ва олии касбӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуда, дар моддаи 41 озодии интихоби касб ва ҳуқуқи ҳар як шаҳрвандро барои таҳсил дар муассисаҳои таълимии давлатӣ ва хусусӣ кафолат медиҳад. Ин меъёр имкон медиҳад, ки низоми таҳсилоти касбӣ мутобиқ ба талаботи бозори меҳнат рушд ёфта, барои иқтисодиёти кишвар мутахассисони баландихтисос омода карда шаванд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ, уҳдадор аст, ки стандартҳои байналмилалии таҳсилот, аз ҷумла, Конвенсияи ЮНЕСКО «Оид ба мубориза бар зидди табъиз дар соҳаи таҳсилот»-ро (1960) эътироф намуда, дар амал татбиқ намояд. Конститутсия бо кафолати ҳуқуқҳои инсон ва озодиҳои асосӣ, аз ҷумла, ҳуқуқ ба таҳсил, заминаи ҳуқуқиро барои ҳамгироии низоми маорифи кишвар ба фазои таҳсилоти ҷаҳонӣ фароҳам меорад.

Ҳамин тариқ, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо ҳуқуқи конститутсионии шаҳрвандонро ба таҳсил кафолат медиҳад, балки барои рушди ҳамаҷонибаи соҳаи маориф, мутобиқ гардонидани он ба талаботи замони муосир ва ҳамгироии он ба низоми таҳсилоти ҷаҳонӣ заминаи мусоид фароҳам меорад. Ин санад, ҳамчун меъёри олии ҳуқуқӣ, самти ҳаракати минбаъдаи низоми маорифи кишварро муайян намуда, барои таъмини рушди устувори иқтисодӣ ва иҷтимоии Тоҷикистон хизмат мекунад.

Кафедраи забони тоҷикии ДСРТ